Yutma güçlüğü, özellikle yaşlılarda olmak kaydı ile bütün yaşlarda sık görülür. Bu durumla, sıvı ve katı gıdaların ağızdan mideye ulaşmasındaki zorluk kastedilir. Birçok sebebi vardır, çoğu önemli değildir ve geçicidir. Yutma güçlüğü, nadiren büyümekte olan bir tümör veya nörolojik bir hastalığın belirtisidir. Yutma güçlüğü, kısa bir süre içerisinde geçmezse, kulak, burun, boğaz hekimince muayene edilmesi gerekir.
Nasıl Yutarsınız?
Kişiler, tükürüklerini, baş ve boyun bölgesinin diğer iç salgılarını, katı ve sıvı gıdaları, gün içerisinde yüzlerce kere yutarlar. Yutma işleminin dört aşaması vardır:
Oral hazırlık: Gıdalar çiğnenir ve yutmaya hazır kıvama getirilir.
Oral dönem: Dil, katı ve sıvı gıdayı ağzın gerisine iter ve yutma işlemini başlatır.
Farenks dönemi: Farenks, ağız ile yemek borusu arasında kalan kısımdır. Gıdalar buradan geçerek yemek borusuna ulaşırlar.
Yemek borusu dönemi: Gıdalar, buradan geçerek mideye ulaşırlar.
İlk ve ikinci dönemi, insan istemli olarak kontrol edebilir, fakat üçüncü ve dördüncü dönemler, insanın elinde olmadan otomatik olarak gerçekleşir.
Neler Yutma Bozukluklarına Yol Açar?
Yutma işleminin herhangi bir safhasındaki bozukluk, buna yol açabilir. “Bozuk dişler, kötü diş protezleri, soğuk algınlığı”ndan dolayı oluşabilir. Yutma güçlüğünün en sık sebeplerinden biri, gıdaların, mideden yemek borusuna geri kaçmalarıdır (gastroözefajeal reflü). Bu durumda, asitli mide muhtevası yemek borusundan farenkse (boğaz gerisi) gelir ve yanma hissi yaratır. Diğer sebepler: Felç, ilerleyici sinir sistemi bozuklukları, trakeostomi tüpünün varlığı, felçli veya hareketsiz ses teli, ağız, boğaz veya yemek borusu tümörü, baş, boyun ve yemek borusu bölgesi operasyonlarıdır.
Yutma bozukluklarının belirtileri şunları içerebilir:
- Salya akması
- Tükürüğü, katı ve sıvı gıdaları yutarken boğaz veya göğüste takıntı hissi
- Boğaz ve göğüste rahatsızlık (özellikle gastroözefajeal reflü varlığında)
- Boğazda yabancı cisim veya kitle hissi
- Uzun süreli ağır yutma güçlüğü sebebi ile kilo kaybı ve yetersiz beslenme
- Sıvı ve katı gıdaların, yemek borusundan rahat geçmemelerinden dolayı, nefes borusuna kaçmaları ve öksürük ile boğulma hissi yaratmaları
Yutma Bozukluklarını Kim Değerlendirir ve Tedavi Eder?
Aile hekimleri, “soğuk algınlığı, basit gastroözefajeal reflü” gibi durumları değerlendirerek tedavi edebilir. Daha ileri yutma bozukluklarında veya sebebi bilinmeyen durumlarda, bu konuda uzman kişiler, devreye girmelidir. Bu kişiler, kulak, burun, boğaz, baş ve boyun cerrahları, konuşma ve dil uzmanları, gastroenteroloji uzmanları, radyologlar, göğüs cerrahları, beslenme, nöroloji uzmanları ve diş hekimleridir. Genellikle bir grup çalışması daha başarılı sonuç verir.
Kalıcı Bir Yutma Bozukluğunun Değerlendirilmesi: Yutma bozukluğu sürekli bir hâl almış ve sebep belirgin değilse, kulak, burun, boğaz uzmanı, hastalık hakkında iyi bir hikâye alır ve muayene yapar. Bu muayenede ayna veya endoskoplar kullanılabilir. Gerekli görülürse, yemek borusu, mide ve on iki parmak bağırsağı incelemesi gastroenterologlar ile beraber yürütülür. Sindirim sisteminin baryumlu röntgen filmleri istenebilir.
Bir nörologla beraber, yutma bozukluğunun sinir sisteminden kaynaklanıp kaynaklanmadığının değerlendirilmesi gerekebilir.
Muhtemel Tedaviler: Sebep bulunduktan sonra, yutma bozukluğu şunlar ile tedavi edilebilir:
- İlaç
- Yutma tedavisi
- Operasyon
Bu hastalıkların birçoğu ilaç ile tedavi edilebilir. Mide asit salgısını azaltan veya nötralize eden, kas gevşeten ilaçlar bunlardandır. Tedavi, sebebe göre düzenlenir.
Gastroözefajeal reflü, yemek ve yaşam alışkanlıklarının düzenlenmesi ile tedavi edilebilir, örneğin:
- Sık sık ve az miktarda yumuşak yiyecek yemek
- Alkol ve kafein alımını kesmek
- Kilo ve stresi azaltmak
- Yatağa yatmadan 3 saat önceden başlamak üzere bir şey yememek
- Yatağınızın başını yükseltmek
Bunlar yardımcı olmazsa, yemek aralarında ve yatarken, antiasit ilaçlar fayda sağlayabilir.
Birçok yutma bozukluğu, direkt yutma yöntemi ile tedavi edilebilir. Konuşma uzmanı, yutma kaslarının düzenli çalışmasını sağlamak ve yutma sinirlerinin reflekslerini uyarmak için gerekli olan işlemleri öğretebilir. Hastalara, “yemeği ağızlarına belli bir pozisyonda almak” ve “yutmak için vücutlarına daha kolay bir pozisyon vermek” öğretilebilir.
Bazı durumlarda operasyon uygulanabilir. Bir daralma veya yapışıklık mevcutsa, bu bölge genişletilebilir veya açılabilir. Şayet bir kas çok gerginse, gerginliği azaltmak gerekebilir. Bu operasyona “miyotomi” denir ve kulak, burun, boğaz, baş, boyun cerrahları tarafından gerçekleştirilir.
Birçok problem yutma bozukluğu ile ilgili olabilir. Şayet devam eden bir yutma problemi yaşıyorsanız, kulak, burun, boğaz ve baş, boyun cerrahına muayene olunuz.